Groen landschap in de dorpskern van Merelbeke
Geschreven op 4 mei 2021Bij je eerste ontmoeting met een woonproject zie je in eerste instantie de gebouwen, de gevelstenen, het schrijnwerk. Hierbij krijg je ook instinctief het gevoel dat deze gebouwen op natuurlijke wijze geïntegreerd zijn in de bestaande omgeving; zowel stedelijk als landelijk. Dit gevoel is het werk van de landschapsarchitect.

Abscis Architecten
De 6 urban villa’s van Wisselkouter in Merelbeke liggen op natuurlijke wijze naast een slingerende weg, onderbroken door kasseistroken en worden omgeven door siergrassen, bomen en wilde bloemen. De inspiratiebronnen voor dit unieke landschap in een binnenstedelijk project gaan enkele eeuwen terug en nemen even halt in de “Roaring Twenties” bij de bekende Bauhaus beweging. Wij gingen in gesprek met Tim Van Herbruggen, landschapsarchitect bij Abscis architecten om meer te ontdekken over het ontstaan van dit boeiende landschap.
Landschapsarchitectuur
“Bij landschapsarchitectuur gaat het om de zoektocht naar de ideale verhouding tussen de buitenruimte en de architectuur. Het is essentieel dat deze relatie goed zit. Onze rol bestaat erin om vanuit deze context krachtlijnen uit te tekenen op deze relatie te onderbouwen.”
“Voor de vormgeving van een project vertrekken we vanuit het RUP (Ruimtelijk Uitvoeringsplan) waarin alle richtlijnen staan voor de vormgeving van een project en ondervinden hierdoor soms beperkingen. Voor project Wisselkouter was dit niet evident. Het RUP schreef namelijk een erg lage densiteit voor het aantal wooneenheden, in verhouding tot de dense bebouwingsstructuur van het dorpscentrum. In het initiële plan stond zelfs beschreven dat het project een klassieke verkaveling zou worden van woningen met privétuinen.”
Bij landschapsarchitectuur gaat het om de zoektocht naar de ideale verhouding tussen de buitenruimte en de architectuur.
Gestapelde woningen
Met Abscis architecten als toekomstgericht architectenbureau zijn we van dit eerder klassieke idee afgestapt en gingen we op zoek naar een ontwerp dat hoge omgevingskwaliteit biedt zonder te vervallen in een typische verkavelingstypologie. Zo is het idee ontstaan van de urban villa’s of ‘gestapelde woningen’.
Beroemde bouwkunst
De inspiratie voor deze urban villa’s vonden we bij bekend architect Walter Gropius. Hij was een van de Grote Vier in de bouwkunst (naast le Corbusier, Ludwig Mies van der Rohe en J.J.P. Oud) uit de Bauhaus beweging die vooruitstrevende woonvormen tekende.
Zijn “Meisterhäuser” waren geschakelde woningen met open plan en tuinen zonder grenzen, wat zeer vooruitstrevend was voor die tijd. De vrijheid en vooruitstrevendheid van de architectuur weerspiegelde zich ook in de vrijheid van denken en trok bewoners aan zoals kunstschilders Wassily Kandinsky en Paul Klee.
Schakel tussen bos en stad
“Bij de omgevingsaanleg van Wisselkouter zijn we vertrokken van een open plan. In sé heeft iedereen een stukje privéterrein maar dit is niet persé strikt afgesloten door hagen of draden. Zo kunnen kinderen samen spelen in de gedeelde open ruimtes en kan je gemakkelijk een praatje slaan met buren.”
In de wintermaanden zijn de wadi’s gevuld met water en tijdens de zomermaanden vormen ze zachte glooiingen in het landschap.
“We streven er steeds naar om gebouwen te maken voor mensen en de sociale cohesie van de bewoners op deze nieuwe site te verhogen. Hierbij is een groene omgeving mooi meegenomen. We hebben heel wat groen geïntegreerd in Wisselkouter op verschillende niveaus. Ten eerste heb je een natuurlijke groene schakel met het aangrenzende Wisselbos. Volgens de huidige duurzaamheidscriteria is de infiltratie en captatie van hemelwater erg belangrijk bij de bouw van een nieuw project. Als duidelijke link met het Wisselbos en om te voldoen aan deze criteria hebben we verschillende wadi’s geïntegreerd in het omgevingsplan.
Zo is er directe verbinding met de waterloop van het Wisselbos en kan het hemelwater ter plaatse opgevangen worden. In de wintermaanden zijn deze wadi’s gevuld met water en tijdens de zomermaanden vormen ze zachte glooiingen in het landschap.”
Groen midden in het centrum
“Project Wisselkouter is uniek in die zin dat je hier geniet van een groene omgeving in het centrum van de gemeente. We hebben er dan ook sterk gestreefd naar om de natuurwaarde in dit project te verhogen en de biodiversiteit te stimuleren. Dit staat in fel contrast met een klassieke verkaveling.
Zowel bij de materiaal-en kleurkeuze van de gebouwen alsook voor de beplanting en bomen hebben we voor soberheid gekozen. De groenaanleg bij Wisselkouter betrachten wij als een groen tapijt met gemaaide en ongemaaide grasvlaktes aangevuld met wilde margrieten. De gemaaide vlakken vormen een natuurlijke verbinding en openheid zonder dat hier verharde paden moeten worden voorzien.
Ook de siergrassen rond de terrassen passen op natuurlijke wijze in het geheel. Deze zijn groen in de lente en zomer, worden oranjerood en de herfst om uiteindelijk zilvergrijs te kleuren in de wintermaanden. Door deze siergrassen krijgen bewoners een cosy gevoel op hun terras zonder helemaal afgesloten te zitten van elkaar.
Een groen tapijt met gemaaide en ongemaaide grasvlaktes aangevuld met wilde margrieten
De Engelse hooglanden in Merelbeke
De inspiratiebronnen voor deze omgevingsaanleg gaan nog verder dan de jaren twintig. Er werd zelfs een Engels architectentrucje uit de 18e-19e eeuw toegepast: clumps. Een clump is een verzameling van bomen of heesters die dicht bij elkaar geplant worden. Hierdoor verandert de enscenering en het perspectief van het landschap.
Door een clump te integreren krijg je een andere beleving en mooiere doorzichten. Bij Wisselkouter betekent dit concreet dat er geen klassieke hagen werden geïntegreerd, maar je als bewoner toch nog een gevoel van privacy hebt. Je kan veel verder doorkijken en krijgt een opener beeld van het hele project.

Heel erg bedankt Tim voor dit boeiende gesprek. We zullen nooit meer hetzelfde gevoel hebben bij onze eerste ontmoeting met een project.
Bronnen: